Dioxine is geen chemisch product.
"Dioxines" is de verzamelnaam van een groep van 75 nauw
verwante stoffen die bestaan uit 2 benzeenringen die verbonden
zijn met twee zuurstofmolucules. Op deze benzeenringen zijn
meerdere chloormolecules geplaatst. (meervoudig gechloreerde
dibenzo-p-dioxines)
Vaak worden de vrijwel identieke "meervoudig gechloreerde
dibenzofuranen" (één i.p.v. twee zuurstofmolecule's, 135
verschillende stoffen) ook tot de groep van de
"dioxines" gerekend.
De 210 "dioxines" behoren tot de groep van de
"organochloorverbindingen".
Dioxines ontstaan door het verbranden van organische producten
die chlooratomen bevatten (bosbranden, steenkool, autobrandstof,
huisvuil, ...) en als nevenproduct bij enkele chemische processen
waarin chloor verwerkt wordt. Chloor, dat nodig is om dioxines te
kunnen vormen, is in bijna elke stof van nature aanwezig.
Bij het verhitten van PCB's (polygechloreerde bifenylen - groep
van 209 verschillende producten) kunnen er eveneens dioxines
ontstaan. De 12 giftige PCB's zijn veel minder giftig dan
2,3,7,8-TCDD, de giftigste Dioxine.
Vaak worden verbrandingsovens voor huisvuil als grootste bron van dioxines aangewezen. Vroeger was dit het geval, doch recente technische aanpassingen hebben hun uitstoot drastisch beperkt. Recente studies stellen dat de drie voornaamste bronnen van vervuiling de koper- en zinkindustrie, de verbrandingsovens voor ziekenhuisafval en ... de verwarming van huizen en kantoren zijn. Deze drie groepen staan in voor 70 % van de dioxine-vervuiling in Vlaanderen (huisvuilverbrandingsovens: 1 % dioxine-uitstoot).
Dioxines kunnen op twee manieren het milieu besmetten:
Dioxines lossen op in vet, zodat ze zich kunnen opstapelen in
het vetweefsel van het lichaam. Enkel de biologisch actieve
vormen (met Chloor op de 2,3,7 en 8-positie) zullen effectief
opgenomen worden. Hoe meer chlooratomen aanwezig, hoe beter de
opname verloopt.
Dioxines zetten zich vooral vast in dierlijke vetten. Ze zullen
dus in relatief grotere mata aanwezig zijn in "vette"
voedingsmiddelen zoals zuivelwaren, melk, vlees en vis.
Het is belangrijk te weten dat enkel de dioxines (en furanen)
die 4 tot 8 chlooratomen bevatten én waarbij de chlooratomen op
de 2,3,7 en 8-positie staan, tot op heden aanzien worden als
giftig.
Het giftigste dioxine bevat 4 chlooratomen op 2,3,7 en 8-positie
(2,3,7,8-tetrachloordibenzo-p-dioxine of 2,3,7,8-TCDD).
Als er nog meer chlooratomen op de molecule komen te staan, zal
de toxiciteit terug afnemen. Een uitzondering:
2,3,4,7,8-pentachlorodibenzofuraan dat giftiger is dan
2,3,7,8-tetrachloordibenzofuraan.
Daar de verschillende "dioxines" elk hun eigen giftigheid hebben, bepaalt men voor een "dioxine" een giftigheidsfactor ten opzichte van 2,3,7,8-TCDD. Aan de hand van deze factoren wordt van een stof (die verschillende dioxines kan bevatten) de 2,3,7,8-TCDD toxiciteitsequivalent (TEQ) bepaald.
De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) legt de dagelijks toegestane inname vast op 10 picogram TEQ per dag en per kilogram lichaamsgewicht. Het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) stelt dat een inname van 0.006 picogram TEQ per kilogram lichaamsgewicht gedurende 70 jaar zal leiden tot 1 extra kanker per milioen personen.
Bronnen van dioxine in onze voeding (gegevens Verenigd Koninkrijk):
Wat kunnen we eraan doen?
Dibenzo-p-dioxinen | TEQ-waarde | Non-ortho PCBs | TEQ-waarde |
2,3,7,8-TCDD | 1 | PCB 77 | 0.0001 |
1,2,3,7,8-PnCDD | 1 | PCB 81 | 0.0001 |
1,2,3,4,7,8-HxCDD | 0.1 | PCB 126 | 0.1 |
1,2,3,6,7,8-HxCDD | 0.1 | PCB 169 | 0.01 |
1,2,3,7,8,9-HxCDD | 0.1 | ||
1,2,3,4,6,7,8-HpCDD | 0.01 | Mono-ortho PCBs | TEQ-waarde |
OCDD | 0.0001 | PCB 105 | 0.0001 |
PCB 114 | 0.0005 | ||
Dibenzofuranen | TEQ-waarde | PCB 118 | 0.0001 |
2,3,7,8-TCDF | 0.1 | PCB 123 | 0.0001 |
1,2,3,7,8-PnCDF | 0.05 | PCB 156 | 0.0005 |
2,3,4,7,8-PnCDF | 0.5 | PCB 157 | 0.0005 |
1,2,3,4,7,8-HxCDF | 0.1 | PCB 167 | 0.00001 |
1,2,3,6,7,8-HxCDF | 0.1 | PCB 189 | 0.0001 |
1,2,3,7,8,9-HxCDF | 0.1 | ||
2,3,4,6,7,8-HxCDF | 0.1 | ||
1,2,3,4,6,7,8-HpCDF | 0.01 | ||
1,2,3,4,7,8,9-HpCDF | 0.01 | ||
OCDF | 0.0001 |
Bron: WGO (Wereldgezondheidsorganisatie) TEQ-waarden voor het berekenen van humane risicos, vastgelegd op de WGO vergadering in Stockholm, Zweden, 15-18 juni 1997
Test Gezondheid nr. 28 november 1998
Sci.chem FAQ, Bruce Hamilton , versie 1.16 van 2 October 1997
laatste wijziging: 14/08/16